της Ράνιας Τζεν
Πορτρέτο της Μαρίας Κασσαβέτη- Ζαμπάκου από τον Ντάντε Γκαμπριέλ Ροσέτι
«O λαιμός της ήταν “δώδεκα φιλιά” μακρύς. Oι γάμπες της ἰσοδυναμοῦσαν μέ εἰσιτήρια πρώτης θέσεως γιά τήν Kόλαση. Oι γοφοί της εὐωδίαζαν χελιδονόψαρο. Όμως τό πιό ἑλκυστικό στοιχεῖο ήταν η έκφρασή της: αόριστα πικραμένη σάν νά φούσκωνε μέσα της, διαρκώς, ένα εκθαμβωτικό φθινόπωρο».
Ντάντε Γκαμπριέλ Ροσέτι
Η Μαρία Κασσαβέτη γεννήθηκε το 1843 κι έζησε στο Βικτωριανό Λονδίνο, εποχή που κυριαρχεί ο ρομαντισμός και μυστικισμός και η τέχνη γνωρίζει ένα νέο καλλιτεχνικό ρεύμα, των Προραφαηλιτών.
Γνωστοί και ως «αδελφότητα των Προραφαηλιτών», μια ομάδα κυρίως Άγγλων ζωγράφων ιδρύθηκε το 1848 επιθυμώντας να ανανεώσει τη ζωγραφική με έμπνευση από Ιταλούς ζωγράφους προγενέστερους του Ραφαήλ. Οι Προραφαηλίτες θα ζωγραφίσουν τη γυναίκα απαλλαγμένη από τους κορσέδες, τους κότσους και τα κρινολίνα της εποχής. Με λυμένα μαλλιά και άνετα ρούχα σαν χιτώνες που διαγράφουν τις καμπύλες σε εκφραστική κίνηση και προκλητική γοητεία στο πρόσωπο, οι γυναίκες των Προραφαηλιτών αναβιώνουν με ρομαντικό τρόπο θεές και νύμφες της μυθολογίας.
Η πανέμορφη και ατίθαση Μαρία με καλλιτεχνικές ανησυχίες δεν ήταν δυνατόν να αφήσει αδιάφορους τους Προραφαηλίτες που βρήκαν στο πρόσωπό της μια ιδανική μούσα. Mικρή, είχε ποζάρει για το νεαρό, τότε, ζωγράφο Tζ. Φ. Ουάτς. Αργότερα ποζάρει γιά τέσσερις πίνακες του Nτάντε Γκαμπριέλ Pοσσέτι.
Η οικογένεια της Μαρίας με ρίζες από Σύρο και Μικρά Ασία υπήρξε μια πλούσια οικογένεια εμπόρων κοσμοπολιτών και φιλότεχνων. Οι συλλογές του θείου της από έργα τέχνης ήταν ονομαστές και εκτίθενται στο Victoria and Albert Museum στο Λονδίνο.
Σε ηλικία 18 ετών παρά τη θέληση των γονιών της πηγαίνει στο Παρίσι για να σπουδάσει ζωγραφική. Εκεί γνωρίζει και παντρεύεται τον γιατρό Δημήτριο Χατζή από την Κωνσταντινούπολη με τον οποίον έκανε 2 παιδιά. Μετά από 5 χρόνια τον εγκατέλειψε και επέστρεψε με τα παιδιά της στο Λονδίνο, όπου γνώρισε και ερωτεύθηκε τον ζωγράφο Έντουαρντ Mπερν- Tζόουνς. Ήταν κι οι δυο τους παντρεμένοι χωρίς να μπορέσουν να πάρουν διαζύγιο και με τον θυελλώδη έρωτά τους γίνονται πέτρα σκανδάλου στην κοινωνία του Λονδίνου . Η Μαρία γίνεται μούσα του και απεικονίζεται σε περίφημους πίνακες ως Κίρκη, Φυλλίς, Θέρος, Αφροδίτη, κυρά της λίμνης Νιμούη.
Φυλλίς και Δημοφών του Έντουαρντ Mπερν- Tζόουνς
το ξελόγιασμα του Μέρλιν του Έντουαρντ Mπερν- Tζόουνς
Το 1872 η Μαρία αποφασίζει να συνεχίζει την καλλιτεχνική της πορεία, αφήνει τα παιδιά στη γιαγιά τους και πηγαίνει στο Παρίσι για να ασχοληθεί με τη γλυπτική. Εκεί γνωρίζεται με τον Ροντέν και μαθήτευσε για λίγο χρόνο κοντά του. Γίνεται επίσης φίλη με τη Σάρα Μπερνάρ. Κατά τη δεκαετία του 1880 εργάστηκε ως γλύπτρια και κάποια από τα μετάλλια που δημιούργησε με κεφαλές νεαρών κοριτσιών εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο.
Αργότερα επιστρέφει στο Λονδίνο και συνδέεται πάλι με τον Μπερν-Τζόουνς χωρίς όμως το αρχικό πάθος. Επισκέπτεται την Ελλάδα και μαθαίνουμε από την Καλλιρόη Παρρέν στην «Εφημερίδα των Κυριών» το 1897 για την ενεργή συμμετοχή της Μαρίας στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο της χρονιάς αυτής.
Η Μαρία Κασσαβέτη έζησε μια ζωή όπως τη διάλεξε κι έμεινε αθάνατη όχι μέσα από τα δικά της έργα, αλλά μέσα από τα έργα των καλλιτεχνών που ενέπνευσε. Πέθανε στο Παρίσι το 1914.
Το βιβλίο-λεύκωμα της Μιράντας Σοφιανού Παρασκευά «Μαρία Κασσαβέτη-Ζαμπάκου, ένα εκθαμβωτικό φθινόπωρο» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μέλισσα.