Από την παρουσίαση του βιβλίου την 1η Δεκέμβρη 2023
Η Βάσω Δενδροπούλου εκτός από τα μυθιστορήματά της είναι γνωστή και για τα ενδιαφέροντα άρθρα της στον ιστότοπο « οι Μυθολόγοι» στο facebook.
Η συγγραφέας επιδεικνύει ιδιαίτερη ευαισθησία στην ανθρώπινη ψυχολογία, στα παγκόσμια οικολογικά θέματα και στην εξέλιξη μιας υγιούς κοινωνίας. Προβληματίζεται με καταστάσεις που δημιουργούνται από την κοινωνική κρίση, το μεταναστευτικό, τις ανισότητες, την εξάλειψη των κοινωνικών αξιών που άλλοτε ενοποιούσαν τις κοινωνίες, την αποξένωση στις ανθρώπινες σχέσεις, την ανθρώπινη δυστυχία και προσπαθεί να φθάσει ως το κόκκαλο, να ανιχνεύσει τα αίτια, να αναζητήσει λύσεις.
Ένα από αυτά τα προβλήματα είναι και η παγκοσμιοποίηση που απειλεί την ύπαρξή των εθνών-κρατών, χωρίς να προσφέρει εναλλακτικές μορφές βιώσιμης κοινωνικής συγκρότησης και λειτουργικής κοινωνικής οργάνωσης στις επί μέρους κοινωνίες. Συνεπώς με κίνδυνο εκδήλωσης κοινωνικής βαρβαρότητας, εάν δεν υπάρξει κάποια «ανάδραση» από τις κοινωνίες, που θα δείχνει κάποιον άλλο, ενδεχομένως βιώσιμο δρόμο. Αυτό τον δρόμο οραματίζεται η συγγραφέας.
Το μεταναστευτικό την αγγίζει ψυχικά και ιδιαίτερα όταν αφορά νέους και παιδιά και αυτό ήταν που πυροδότησε τη σπίθα που φούντωσε μέσα της κι έγινε μυθιστόρημα.
Για να λάβει όμως αυτό μορφή, έκανε μακρόχρονη έρευνα και πολλές συζητήσεις με μετανάστες από διάφορες φυλές και εθνότητες, έσκυψε με ενδιαφέρον και άκουσε τις ιστορίες τους, καθώς και τους μύθους από την πατρίδα τους• όλα όσα ζέσταιναν την ψυχή τους μέσα στη χώρα μας- χώρα υποδοχής που έχει το δυσάρεστο προνόμιο να αποτελεί «χώρα εισόδου» μεταναστευτικών κυμάτων προς την Ευρώπη.
Παράλληλα η επικαιρότητα και τα σχετικά γεγονότα έδωσαν άφθονο υλικό στη συγγραφέα μας. Μέσα στην κοινωνική αποδιάρθρωση που ολοένα εντείνεται, τα αθώα παιδιά γίνονται φορείς δυστυχίας, βίας και εκμετάλλευσης, σε συνθήκες εδραιωμένες, όντας ανήμπορα να αντιδράσουν και να προστατευθούν. Τα παιδιά στη χώρα μας, τόσο των Ελλήνων, όσο και των μεταναστών κινδυνεύουν από τη βαρβαρότητα. Αυτά τα παιδιά θα μεγαλώσουν μαζί και στην πορεία τους θα συμβεί αναγκαστικά ώσμωση με άμεσες ή έμμεσες αλληλεπιδράσεις.
Το μεγάλο ερώτημα είναι εάν τα νέα παιδιά θα μπορέσουν να παράγουν νέες συλλογικές κοινωνικές αξίες απέναντι στην επιταχυνόμενη παγκόσμια κοινωνική βαρβαρότητα.
Πού θα στηριχθούν; Σε ποια όνειρα, μύθους, ιδεολογίες, που μπορεί να έχουν βαθιές ρίζες στις απαρχές της ανθρωπότητας; Βάσει αυτών θα μπορέσουν να δημιουργήσουν το δικό τους μύθο;
Το ερώτημα αυτό φυσικά δεν αφορά μόνο στα παιδιά και στους νέους, αλλά άμεσα και σε όλες τις κοινωνίες που αντιμετωπίζουν πλέον ζήτημα ύπαρξης ως συλλογικές οντότητες.
Η συγγραφέας τρέφει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την παγκόσμια μυθολογία, ως συνδετικό κρίκο της ανθρωπότητας.
Και γιαυτό με το 3ο της μυθιστόρημα φθάνει μέχρι την «Αυγή του κόσμου» που είναι και ο τίτλος του βιβλίου, προσεγγίζοντας πανάρχαιους παγκόσμιους μύθους• τότε που ο μύθος με τα σύμβολα και τις αλληγορίες δεν αποτελούσε μια ωραία αφήγηση, αλλά μύηση σε μια νοητική προσέγγιση των απλών φαινομένων και βαθύτερη γνώση.
Το βιβλίο συναρπάζει τον αναγνώστη από τις πρώτες κιόλας σελίδες με την αριστοτεχνική γραφή της συγγραφέως, με τον επιτυχημένο συγκερασμό μιας ρεαλιστικής απεικόνισης περιβάλλοντος και καταστάσεων με μια ρομαντική διάθεση της ψυχής απέναντι στην πραγματικότητα. Αυτός όμως ο ρομαντισμός δεν αναδύει μια συγκρουσιακή τάση με το φυσικό τοπίο ούτε με το όνειρο ή τον μύθο, γιατί προκύπτει από την επιθυμία της συγγραφέως να διορθώσει την κοινωνική πραγματικότητα.
Είναι ένα έργο που ευαισθητοποιεί τον αναγνώστη αποκαλύπτοντας το δραματικό πρόβλημα της εκμετάλλευσης και κακοποίησης των παιδιών, συνδέοντας το με άλλα θέματα, σχετικά με την κοινωνική αποδιάρθρωση και διάλυση της οικογενειακής συνοχής.
Το μυθιστόρημα εκτυλίσσεται σε δύο επίπεδα: Από τη μια το γήινο επίπεδο, όπου τα πράγματα «συμβαίνουν». Από την άλλη το φανταστικό που δεν είναι λιγότερο πραγματικό, γιατί και αυτό «υπάρχει»! Απλά είναι ένα ταξίδι στα βάθη της ψυχής.
Οι κύριοι ήρωες, ένα κορίτσι, η Ηώ, «η Αυγή», από την Αθήνα κι ένα αγόρι ο Βαχίντ από το Ιράν που το όνομα του σημαίνει «ο μοναδικός, ο αγαπημένος του θεού».
Ο αναγνώστης πρώτα γνωρίζει την Ηώ στα 15 της χρόνια που μετά το διαζύγιο των γονιών της, μεγαλώνει σ΄ ένα οικονομικά εύρωστο περιβάλλον με τη μητέρα και τον πατριό της. Ο πατέρας της, συγγραφέας, ζει στον δικό του κόσμο. Και οι τρεις τους, αφοσιωμένοι στις επαγγελματικές υποχρεώσεις και τις κοινωνικές εκδηλώσεις δεν εκδηλώνουν την προσοχή που έχει ανάγκη η έφηβη, η οποία είναι αντίθετη με τις επιφανειακές κοινωνικές συμβατικότητες.
Η Ηώ βρίσκει τη μητρική στοργή στην Πηγή, τη γυναίκα που μεγάλωσε τόσο τον πατέρα της όσο και αυτήν την ίδια. Η Πηγή, όνομα και πράγμα, είναι η πηγή της αγάπης και της ζωής, της ανιδιοτελούς προσφοράς και της σύνεσης. Χάρις σε αυτήν, η Ηώ απέκτησε δυνατό χαρακτήρα και στέρεα θεμέλια.
Την πατρική φιγούρα, της προσφέρει ο Κλέωνας, φίλος της Πηγής με τη σοφία και τις γνώσεις του. Πηγή και Κλέωνας απλώνουν τις φτερούγες της αγάπης και σοφίας επάνω στην ανήσυχη έφηβη που δεν αντέχει να ζει στο νοσηρό γονεϊκό περιβάλλον, συμβιβασμένη μόνο με τις ανέσεις και την πολυτέλεια που της παρέχει. Νοιώθει αποξένωση από αυτό.
« Θέλω να γνωρίσω σπουδαίους ανθρώπους « λέει στη μητέρα της « όχι σαν αυτούς που θεωρείς εσύ σπουδαίους.»
Η μικρή έχει τόλμη, διαύγεια, αλλά όχι την εμπειρία. Θέλει όμως να πάρει τη ζωή της στα χέρια της. Θα τολμήσει να εγκαταλείψει το σπίτι της για να κερδίσει την ελευθερία και ανεξαρτησία που θα της επιτρέψουν να αναπτύξει την προσωπικότητα της μέσα από τις δικές της εμπειρίες .
Ο δεύτερος ήρωας, ο Βαχίντ, συνομήλικος της ηρωίδας μας, μετανάστης από το Ιράν έχει τη φροντίδα της μικρής αδελφής του μετά το χαμό των γονιών τους. Ο Βαχίντ ξέφυγε από τον πόλεμο και τη φτώχεια σε αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής. Ζώντας αρχικά σε δομή, αντιμετώπισε κινδύνους κακοποίησης, γιαυτό και έκανε δεύτερη φυγή. Έχει ως πνευματικό οδηγό του το βιβλίο του Πέρση ποιητή Χαβέζ.
Χαρακτηριστικά, κάποια στιγμή μέσα στις δοκιμασίες που περνούν οι δυο νέοι μαζί, η ρεαλίστρια Ηώ τού λέει : «Πώς να σου μιλήσει από τον ουρανό ο Χαφέζ; Εδώ είμαστε στη γη και τη λύση θα την βρούμε μόνοι μας», και ο Βαχίντ τής απαντά ήσυχα: «Αν δεν μιλάς στον ουρανό Ηώ, μην περιμένεις απάντηση στα προβλήματά σου».
Η συνάντηση των δυο ηρώων
Οι δύο ήρωες, Ηώ και Βαχίντ, φυγάδες κι οι δυο αλλά από αντίθετες προελεύσεις και καταστάσεις, στην προσπάθεια να βρουν καταφύγιο για να επιβιώσουν, συναντιούνται μέσα σ’ ένα ύπουλο περιβάλλον καλυμμένης διαφθοράς.
Θα υπάρξει αυτή η σπίθα που ανάβει όταν συναντιούνται δυο αδελφές ψυχές.
Τα δυο παιδιά θα γνωρίσουν τη διαφθορά, την κακοποίηση, τη μιζέρια, την εκμετάλλευση, τις απάτες του υποκόσμου και τον φόβο του θανάτου. Όμως οι ψυχές τους είναι δυνατές και οι βάσεις τους γερές. Μαζί , καθένας με την όποια εμπειρία είχε, τη δύναμη του χαρακτήρα και την αλληλεγγύη θα βιώσουν δραματικές δοκιμασίες. Μέσα από αυτές τις τραγικές εμπειρίες που έζησαν, γεννήθηκε στην ψυχή τους η ανάγκη να σώσουν όλα τα παιδιά που κινδυνεύουν κάτω από παρόμοιες συνθήκες.
Η πορεία που βιώνουν μαζί οι δυο έφηβοι είναι ένα μυητικό ταξίδι ενηλικίωσης, συνειδητοποίησης της ατομικής τους οντότητας και της θέσης τους στο κοινωνικό σύνολο.
Η προσπάθεια τους να διασωθούν από τον κίνδυνο θανάτου μεταμορφώνεται σε μια μαγική περιπλάνηση σ΄ έναν φαντασμαγορικό κόσμο που δεν είναι άλλος από τον κόσμο του υποσυνείδητου και ασυνείδητου.
Εκεί η συγγραφέας, με ξεχωριστή τέχνη και μοναδικές περιγραφές, μας καλεί να βυθιστούμε σε μια παραμυθένια πανδαισία σαν σε κινηματογραφική ταινία, όπου εκτυλίσσονται οι ψυχονοητικές περιπέτειες των δυο παιδιών σε καταβάσεις και αναβάσεις ανάμεσα σε μια σωρεία μυθικών πλασμάτων που άλλοτε τα βοηθούν, άλλοτε τα νουθετούν. Μέσα από αυτές τις περιπλανήσεις, η Ηώ θα ανακαλύψει αλήθειες και κρυμμένα μυστικά από τη ζωή της.
Ο ρόλος των μύθων
Οι μύθοι στο βιβλίο είναι συνδετικός κρίκος, ένας μυστικός σύνδεσμος όχι μόνο για τους δυο ήρωές μας , αλλά και για άλλα ξένα παιδιά που θα συναντήσουν στο διάβα τους. Ο Αφράχ από το Κονγκό, ο Σακίμπ από το Πακιστάν, ο Νασίμ από το Αφγανιστάν, ο Καμάλ από το Παντζάμ της Ινδίας κ.ά. Όλα έχουν ένα μύθο από την πατρίδα τους, φωλιασμένο στο βάθος της ψυχής τους που πρέπει να αποσυμβολίσουν και τον μοιράζονται με τα παιδιά που συναντούν.
Ο Καμάλ με την προσωνυμία Κάβι δηλ ποιητής, διηγείται πως η γιαγιά του έλεγε : « καθένας έχει το δικό του παραμύθι και αυτό είναι που τον προστατεύει και τον κρατάει στη ζωή, όταν τα πράγματα γίνονται πολύ σκληρά για να τα αντέξει ο άνθρωπος. Φωτιά που σιγοκαίει και σε κρατάει ζωντανό είναι τα παραμύθια και για να σε βρουν πρέπει να αποδείξεις πως τα αξίζεις». Και αποκάλυψε πως στο δικό του παραμύθι εμφανίστηκε η Σαλαμάνδρα.
Η Ηώ θυμάται τι της έλεγε ο Κλέωνας «Να θυμάσαι μικρή μου, ο ηρωϊσμός κι η εξέγερση δεν είναι οι μοναδικοί δρόμοι που ανοίγονται στον άνθρωπο. Ο μύθος χτίζει γέφυρες, εκεί που χάσκει η άβυσσος».
Ο μύθος μπορεί να θεωρηθεί φυγή ή καταφυγή στο φαντασιακό στοιχείο απέναντι σε μια δύσκολη κοινωνική πραγματικότητα. Γιαυτό και ο όρος «απομάγευση» του σημερινού κόσμου που χρησιμοποιείται από μεγάλους κοινωνικούς επιστήμονες γνωρίζει την αντίστροφη τάση της «επαναμάγευσης» και την αναζήτηση πεδίου για τη φαντασία και τα μυθολογικά, συμβολικά της στοιχεία.
Από τους μύθους λοιπόν μπορεί να γεννηθεί ατομική και συλλογική ελπίδα, κάτι αναγκαίο για τη συνύπαρξη μέσα στις κοινωνίες τους.
Ο μύθος όμως δεν είναι μόνο φυγή, γιατί περιέχει αρχαία παναθρώπινα σύμβολα. Γιαυτό και γίνεται πηγή δύναμης και συμβολικής διδασκαλίας για τους ανθρώπους και τις κοινωνίες τους.
Στο μυθιστόρημα έρχεται άλλοτε μέσα σε όνειρο, άλλοτε μέσα σε παραίσθηση.
Σε όνειρο είχε παρουσιαστεί στην Ηώ, στην αρχή του βιβλίου, ο μονόκερως, σύμβολο της αγνότητας, της περηφάνειας, της τόλμης και ελπίδας.
Με αυτές τις αρετές οι ήρωες μας θα μπορέσουν να αναμετρηθούν κατά τη διάρκεια των δοκιμασιών με τον εσωτερικό τους –κατώτερο- εαυτό, εάν θελήσουν να επιστρέψουν ακέραιοι και ολοκληρωμένοι στην κοινωνία.
Κάποια στιγμή, λίγο πριν την αναμέτρηση αυτή, τους δόθηκε η δυνατότητα να μην προχωρήσουν, αλλά να επιστρέψουν στην προηγούμενη ζωή τους και να λησμονήσουν όλες αυτές τις τραγικές περιπέτειες σαν να μην είχαν συμβεί.
Ποιο μονοπάτι επέλεξαν τότε, ποια είναι τα πρόσωπα Φαινίας και Φοίβη που συνάντησαν, τι συμβολίζουν, ποιο ρόλο έπαιξαν;
Τι ήταν το Κουκούγιο; Ποιος ο ρόλος του; Πότε και γιατί εμφανίστηκε το Σιμούργκ το σοφό πουλί της περσικής μυθολογίας που φωλιάζει στο δέντρο της γνώσης;
Αυτά θα αποκαλυφθούν στους αναγνώστες στην πορεία του βιβλίου. Όπως και ποιο ήταν το αποτελέσματα αυτής της τραγικής περιπέτειας που έζησαν δυο 15χρονα παιδιά, ποια αλλαγή έφερε στη ζωή τους.
Το μυθιστόρημα αυτό συνδυάζει μια σκληρή κοινωνική πραγματικότητα με τον πλούτο της μυθολογικής παρακαταθήκης του πλανήτη και ιδιαίτερα της Ελλάδας.
Στην πορεία της ανάδειξης νέων συλλογικών αξιών στη χώρα μας, αλλά και παγκοσμίως, ο μύθος αντιπροσωπεύει ένα δυνατό στοιχείο ανάδυσης των συλλογικών αξιών.
Αυτό ίσως είναι και μια πρωτοτυπία που αναδεικνύεται από το βιβλίο αυτό και το κάνει να ξεχωρίζει.
Είναι από εκείνα που αγγίζουν την ψυχή και το νου και όσο τα διαβάζεις τόσο ανακαλύπτεις, αποσυμβολίζεις και διδάσκεσαι.
Ας κλείσουμε με μια μεγάλη αλήθεια που διαβάζουμε σ’ αυτό το βιβλίο που αξίζει να το έχουμε στο προσκέφαλό μας : «Όταν ο πόνος του άλλου γίνει και δικός σου πόνος, τότε θα σταματήσουμε να πονάμε ο ένας τον άλλον».
Ράνια Τζεν
Βάσω Δενδροπούλου