Πλάι στον βασιλιά των Χριστουγέννων, το Χριστουγεννιάτικο δέντρο, τις γιορτινές αυτές ημέρες κάποια άλλα φυτά σηματοδοτούν επίσης τη μεγάλη γιορτή και στολίζουν το χώρο μας.
Poinsettia Αλεξανδρινό
Σήμα κατατεθέν των Χριστουγέννων από το φυτικό βασίλειο είναι το Αλεξανδρινό με τα εντυπωσιακά κόκκινα φύλλα που σχηματίζουν αστέρι. Κατάγεται από το Μεξικό και η διεθνής ονομασία του είναι Poinsettia ( ποϊνσέτια ) προς τιμήν του Joel Roberts Poinsett, που ήταν πρώτος πρέσβης των ΗΠΑ στο Μεξικό και το 1828 σε κάποιο ταξίδι του είδε το φυτό, εντυπωσιάστηκε και έστειλε μοσχεύματα στην Αμερική.
Στην Ευρώπη ήρθε στις αρχές του 19ου αιώνα από τον φυσιογνώστη Alexander von Humboldt που είδε το πανέμορφο φυτό σε ένα ταξίδι του στην Αμερική. Στο Βερολίνο καταχωρήθηκε με το όνομα « Euphorbia pulcherrima » που σήμαινε “η ωραιότερη” ανάμεσα στα ευφόρβια από τον βοτανολόγο Carl Ludwig Willdenow το 1833.
*****************************
Δύο θαμνώδη φυτά που μας δίνουν όμορφα διακοσμητικά κλαδιά είναι το «γκι» και το «ου» που συχνά συγχέουμε τις ονομασίες τους.
Viscum album Λευκό γκι
Το «γκι» από τη γαλλική ονομασία (gui) με επιστημονική ονομασία Viscum album), γνωστό και ως Ιξός, έχει λευκούς καρπούς.
Ilex aquifolius (Houx) αρκουδοπούρναρο
Το «ου» (από το γαλλικό Houx), (με επιστημονική ονομασία Ilex aquifolius), γνωστό και με την λαϊκή ονομασία ”Αρκουδοπούρναρο”, έχει σφαιρικούς κόκκινους καρπούς.
**************************************
Η χρήση αυτών των φυτών ανάγεται σε αιώνες πριν, καθώς αποτελεί ένα προχριστιανικό έθιμο που σχετίζεται με το χειμερινό ηλιοστάσιο(21-22 Δεκεμβρίου). Τα πράσινα αυτά φυτά συμβόλιζαν την προσμονή της άνοιξης και την ελπίδα της αναγέννησης. Αργότερα αυτή η συνήθεια πέρασε στις Χριστιανικές συνήθειες ως τις μέρες μας.
Η επιστημονική ονομασία του γκι ή ιξού είναι Viscum album και προέρχεται από τη λατινική λέξη viscus, η οποία, όπως και η ελληνική λέξη Ιξός αναφέρεται στη σπερματική γλοιώδη υφή των καρπών του. Αυτές οι λέξεις συνδέονται με τις λέξεις vis και ισχύς, που σημαίνουν δύναμη.
Ο ιξός έχει φύλλα με δερματώδη υφή και οι καρποί του είναι λευκοί ή κιτρινωποί, σφαιρικοί με σπόρους που είναι σφηνωμένοι στην κολλώδη μάζα του.
Είναι ενδημικό φυτό της Ευρώπης και της Νοτιοδυτικής Ασίας, ημιπαρασιτικό σε διάφορα είδη δένδρων.
Στην Ελλάδα τους χειμερινούς μήνες που η τροφή για τα ζώα ήταν σπάνια, ο Ιξός ήταν χρήσιμη τροφή. Οι παλαιοί έπαιρναν από τους καρπούς του την κολλώδη ουσία την οποίαν αναμείγνυαν με μέλι κι έφτιαχναν τις (ιξό)βεργες ή ξόβεργες για να παγιδεύουν μικρά ωδικά πτηνά.
Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο ιξός ήταν το μαγικό φυτό με το οποίο η Περσεφόνη άνοιξε τις πόρτες του Κάτω Κόσμου.
Γνωστός από την αρχαιότητα για τις θεραπευτικές του ιδιότητες, ο ιξός ως διουρητικό, καρδιοτονωτικό και υποτασικό, αναφέρεται από τον Ιπποκράτη, το Διοσκουρίδη, τον Πλίνιο, το Θεόφραστο, τον Παράκελσο και άλλους.
Ρωμαϊκές παραδόσεις τον αναφέρουν ως καλότυχο φυτό. Κυρίως όμως για τους αρχαίους Κέλτες αποτελούσε ιερό φυτό και οι Δρυίδες ιερείς τον χρησιμοποιούσαν σε τελετουργίες ως σύμβολο γονιμότητας και ζωής, αλλά και ως αντίδοτο σε δηλητήρια.
Κατά τον Μεσαίωνα υπήρξε αγαπημένο φυτό των μαγισσών που το χρησιμοποιούσαν για ξόρκια.
Στα σπίτια κρέμαγαν επίσης κλαδιά για απομάκρυνση των κακών πνευμάτων.
Από την Αγγλία μας έρχεται και το έθιμο σύμφωνα με το οποίο το βράδυ της Πρωτοχρονιάς κρεμιέται ένα κλαδί από γκι και όποιο κορίτσι βρεθεί κάτω από το κλαδί μπορεί να δεχτεί φιλί χωρίς παρεξήγηση. Το έθιμο αυτό ανάγεται από τα ρωμαϊκά Saturnalia και από την πεποίθηση ότι το φιλί κάτω από τον ιξό προήγαγε τη γονιμότητα.
Το Ού (Houx), είναι γνωστό και με την λαϊκή ονομασία ‘’αρκουδοπούρναρο’’ , αλλά και αγκάθι του Χριστού. Ένας παλιός μύθος λέει ότι φύτρωσε για πρώτη φορά στις πατημασιές του Χριστού, όταν αυτός βάδιζε στη γη. Τα αγκαθωτά φύλλα του αλλά και οι κόκκινοι καρποί του, συμβολίζουν τα μαρτύρια του Χριστού.
Ο Πλίνιος το περιγράφει ως δέντρο με ακανθώδη φύλλα, και αναφέρει ότι αν φυτευτεί κοντά σε ένα σπίτι, διώχνει μακριά το κακό, προστατεύει από τους κεραυνούς και τη μαγεία.
Από το ξύλο του κατασκευάζουν πεσσούς για σκάκι. Χρησιμοποιείται επίσης και ως προσάναμμα.