Εαρινή Ισημερία και η “Αλληγορία της Άνοιξης”(1482) του Σάντρο Μποτιτσέλι

Ο τίτλος του πίνακα του Μποτιτσέλι «Αλληγορία της Άνοιξης» προέρχεται από την ερμηνεία που έδωσε ο Giorgio Vasari και αναπαριστά εννέα μορφές μέσα σε έναν κήπο γεμάτο οπωροφόρα δένδρα και άνθη.

 

Στο κέντρο δεσπόζει μπροστά από το ιερό της φυτό τη μυρτιά, η μορφή της Αφροδίτης, θεάς του έρωτα, ενώ επάνω από το κεφάλι της ο μικρός φτερωτός Έρωτας με δεμένα μάτια εκτοξεύει τα βέλη του.

 

Η ανάγνωση αυτού του πίνακα γίνεται από τα δεξιά προς τα αριστερά.

Βλέπουμε στο δεξιό άκρο μια παράξενη ανδρική φτερωτή φιγούρα.

Είναι ο Ζέφυρος, ο ανοιξιάτικος δυτικός άνεμος που έχει ερωτευθεί τη Χλωρίδα που απεικονίζεται ακριβώς μπροστά του και ετοιμάζεται να την απαγάγει. Θα παρατηρήσετε ότι τα δένδρα πλάι του λυγίζουν στο πέρασμά του. Ο Ζέφυρος είναι γρήγορος, άλλοτε ορμητικός, άλλοτε απαλός και καλοδεχούμενος και δρόσιζε σε μόνιμη βάση τόπους παραδεισένιους, όπως ήταν οι κήποι του Αλκίνοου και τα Ηλύσια πεδία.

 

Η Χλωρίς, όνομα και πράγμα, νεαρή νύμφη, παρθένα με λυτά μακριά ξανθά μαλλιά και αραχνοΰφαντο χιτώνα, κρατά στο στόμα της χλωρό ανθισμένο κλαράκι και γυρίζει να κοιτάξει το πρόσωπο του άνδρα που θα την κάνει γυναίκα.

 

Ακριβώς μπροστά της παριστάνεται η γονιμοποιημένη γυναίκα, η οποία θα μετονομαστεί σε Φλώρα, τη ρωμαϊκή θεότητα των καρπών που λατρεύτηκε ως θεότητα της άνοιξης. Η εκδοχή αυτή μας παραδίδεται από τον Οβίδιο στο έργο του Fasti.

 

Η απεικόνιση του Μποτιτσέλι είναι καθαρά κινηματογραφική. Η Χλωρίς ακουμπά και με τα δύο χέρια της τη Φλώρα για να υποδηλώσει το συσχετισμό των δύο γυναικών και το γεγονός ότι από παρθένα μετατρέπεται στην πανέμορφη κυοφορούσα , ντυμένη με το πολύχρωμο φόρεμα στολισμένο με άνθη. Λες και βλέπουμε να εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας αυτή η μεταμόρφωση.

 

Στο κέντρο, η Αφροδίτη, με ελαφριά κλίση της κεφαλής, με χάρη και συστολή συνάμα, κάνει με το χέρι της ένα νεύμα, θαρρείς χαιρετισμό δείχνοντας προς τα εμπρός αριστερά, όπου τρεις γυναικείες φιγούρες χορεύουν ακριβώς δίπλα της και τις οποίες ετοιμάζεται να χτυπήσει με το βέλος του ο Έρως.

 

Είναι οι τρεις Χάριτες: η Αγλαΐα, η Ευφροσύνη και η Θάλεια που συμβολίζουν τη χάρη, την ομορφιά και την ανεμελιά. Τη σκηνή ολοκληρώνει αριστερά η μορφή του θεού Ερμή που με το κηρύκειό του διαλύει τα σύννεφα.

 

Εκτός από τις εννέα μορφές που πρωταγωνιστούν, ο κήπος παίζει εξ ίσου σημαντικό ρόλο σε αυτό τον πίνακα. Λέγεται ότι έχουν αναγνωρισθεί 80 είδη φυτών.

 

Εξετάσαμε την πρώτη, σε φυσικό επίπεδο, ανάγνωση του πίνακα, δηλαδή τον ερχομό της άνοιξης, με τη συνεύρεση του Ζέφυρου και της Χλωρίδας, την αναγέννηση της φύσης και τη μετατροπή της Χλωρίδας σε Φλώρα .

 

Αν αναχθούμε σε φιλοσοφικό επίπεδο θα διακρίνουμε τη νεοπλατωνική άποψη, αφενός του σαρκικού έρωτα, αφετέρου του θεϊκού που παριστάνεται με την κεντρική παρουσία, της θεάς Αφροδίτης, η οποία στέκεται λίγο πιο πίσω σε απόσταση, και δείχνει σα να προστατεύει και να ευλογεί με την κίνηση των δακτύλων του δεξιού χεριού της την όλη διαδικασία.